Türk Mitolojisinde Tanrıçalar

Türk mitolojisinde dünyanın yaratılı­şı ile ilgili çeşitli efsanelerde tanrıçaların önemli rolleri vardır. Yakut Türkleri toprağı, ana olarak kabul ederler ve ona Yer Anası adını verirler, Yakut mitoloji­sinde insan ve hayvanlara süt veren bir de Gök Anası vardır.

Yakut panteonun­da herkese eş bulup birleştiren iyi kadın ruh, yeni evlileri koruyan tanrıçalar hayvan ilaheleri gibi yardımcı ana tanrılar pek çoktur. Beyaz yaratıcı manasına ge­len “Ürüng-Ayıg-Toyon” Yakutların en büyük tanrıçasıdır ve Altay efsanesindeki Ak-Ana’ya parelellik göstermekte­dir. Yakutlarda Altay Türklerinde ina­nılan Tanrı Ülgen’e paralel olan en bü­yük Tanrı Hayat ağacımn kökünde yaşa­makta ve insanlara can vermektedir. Yakut mitolojisine göre gökteki şaman ebediyen yaşadığı için, onun ağacı da solmadan çürümeden ebediyyen durur­du. Bu kutsal gök ağaca, yıkılma­yan, çökmeyen ağaç manasına gelen “Tuspet-Turuu” adı verilmiştir. Gökte­ki bu ebedî ağaç zamanla büyümüş ve her tarafa dal budak salmış ve tanrının çocuklarının hepsi de bu ağacın dallarına saklanıp onun himayesine girmişler­dir. İnsanların ruhlarının da bu ağacın dalları arasında uçuştuğuna inanılır. Bir insan doğduğunda bu ağacın dallan ara­sından bir ruh iner ve bu insana can ve­rir. Yakutların büyük tanrıçalarından Ayığ-Toyon yeryüzündeki insanların zahmet çektiklerini ve kötü ruhlarla hastalıkların elinde kırılıp gittiklerini görünce, insanlara yardım etmeleri için yeryüzüne üç şaman göndermiş, onların çadırları önüne de üç ağaç diktirmiştir. Ayığ-Toyon, gönderdiği samanlara bu ağaçların gölgesinden ayrılmamalarını emretmiş ve kötü ruhları yenme yolla­rımda öğretmiştir. Yeryüzüne gönderilen bu şamanlar ve ağaçlar, insanlar gibi ölümlüdürler.

Yakut Türklerine göre büyük tanrıçalardan biri de Hayat ağacı içinde yaşayan doğum tanrıçası Kübey Hatun’du.Altay Samanları da gökten inen kut­sal kayın ağacından sık sık bahsetmek­tedirler. Altay samanlarına göre de in­sanların türediği zaman Umay anamızla beraber iki kayın ağacı yere inmişti.

Altay ve Yakut şaman inançlarında yeralan bu tanrıçaların isim ve sayı farklılaşması dışında benzer görevler üstlendikleri açıkça görülmektedir. Bu kadın tanrıların hepsi özellikle kadınla­rın ve çocukların yardımcısı ve koruyu­cusu durumundadırlar. Fizikî güçleri er­keklere göre az ve zayıf olan kadın ve çocukların daha çok yardıma ve korunmaya muhtaç olmaları onlara daha çok şefkat ve sevgi besleyen ilahelerin doğmasına sebep olmuştur. Ayrıca kadınlar, yara­dılışları itibariyle erkeklerden daha şef­katli, merhametli ve düşünceli oldukla­rından insanları karşılaştıkları hastalık, afet ve kötülüklerden koruma görevini de dişi tanrılar üstlenmiştir.

Yakut Türklerinde kutsal ağacın sa­hibi olarak kabul edilen tanrıça Kübey Hatunla Gök Tanrısı Er-Toyon’un oğlu olan ilk insan Er Sogotoh yeryüzüne inerken annesi Kübey Hatun ona bir tu­lum hayat suyu vermiş ve bunu sol ko­lunda taşımasını istemiştir. Er Sogotoh, harb ederken bir ok kalbini delmiş, Kü­bey Hatun’un emriyle kolundaki hayat suyundan bir damla kalbine sıçrayınca dirilmiş ve eskisinden dokuz kat daha kuvvetli olmuş.