Siyasî Evlilikler

Karahanlı prenseslerinin etkinlikleri daha çok “siyasî evlenmeler” olarak ad­landırabileceğimiz evliliklerde kendini göstermektedir. Birçok örnekleri başka devletlerde de göreceğimiz üzere, anlaş­malar yapan veya etrafı ile iyi komşuluk münasebetleri kurmak isteyen hanedan­lar tarih boyunca birbirlerinden kız alıp-vermek suretiyle dostlukları veya ant­laşmaları kuvvetlendirmek yoluna git­mişlerdir. Bu bakımdan Karahanlı prensesler, Gazneli ve Selçuklu hükümdar ve şehzadeleri ile evlendirildiler. Bazı ör­nekler verirsek, Gazneli Sultan Mah­mud ile Karahanlı Yusuf Kadir Han bir anlaşma yapmış ve ayrıca iki hanedan arasında evlenme bağlarının kurulması kararlaştırılmıştı. Buna göre, Yusuf’un oğlu Muhammed Sultan Mahmud’un kı­zı Zeyneb ile ve Mahmud’un oğlu Mu­hammed de Yusuf’un kızı ile evlenecek­lerdi (1025). Ancak bazen bu evlilik kararlarının yerine getirilmediği de olurdu. Nitekim Muhammed b. Yusuf Gazneli prensesi Zeyneb ile evlenmek için hare­kete geçtiğinde Sultan Mahmud önce düşmanlarını ortadan kaldırmasını tav­siye ederek bu evliliği engellemişti.

Gazneli Sultan Mes’ud ise yine Yusuf Kadir Han’ın kazı Şah Hatun ile evlenmişti. Şah Hatun Gazne’ye geldiğinde büyük bir merasimle karşılandı (1033). Selçuk­luların Karahanlılardan gelin aldığı prenseslerden birisi ise, adı geçen birinci devletin kaderinde önemli bir rol oynadı.

Sultan Melikşah, Batı Karahanlılardan I. Nasr (1068-1080)’m amcası İsa’nın kı­za Celaliye (Terken Hatun) ile evlenmiş­ti. Sultan Sencer de Karahanlılardan II. Mahmud (Öl. 1132)’un”kızı Terken Ha­tun ile evliydi. Bu hatunlar ile ilgili bil­gileri Selçuklular kısmında göreceğiz.

Diğer taraftan Batı Karahanlıların. son hükümdarı Osman (1203/4-1212) $ Karahıtay Devleti Hükümdarı Gur Han’ın kızı ile evlendi (1210). Ayrıca Ba­tı Karahanlıların kaderinde ve son bul­masında rol oynayan da bir kadın ol­muştu. Bu da Harezmşah Ala’ed-Dîn Muhammed’in kızı Han Melik idi (Han Sultan). Karahanlı hükümdarı Osman bu Hatun ile evlendi ve Harezm âdetine uyarak bir yıl orada kaldı. Ancak 1211 yılında Semerkand’a dönebildi. Fakat yokluğu sırasında Harezmli askerlerin Semerkand halkına kötü davranması, onun Karahıtaylar Devleti’ne yaklaşma­sına sebep oldu. Osman ayrıca Han Melik’i öteki eşi olan Karahıtaylı Prensesi’nin yamnda küçük düşürmüş, hatta onu öldürmek istemişti. Neticede Sultân Alaed-Dîn Muhammed Semerkand üze­rine yürüdü. Osman teslim olmak zorun­da kaldı. Ancak Ala’ed-Dîn Muhammed kızı Han Melik’in teşviki ile onu idam ettirdi. Böylece Batı Karahanhlar Dev­leti sona erdi (1212).