Sağduyu Sahibi Hatunlar

Reşideddin Öğuznamesi’nde yer ala Arslan Han rivayetinde Arslan Haneşi arasındaki şu olay sağduyu sahibbir kadının eşinin sonradan üzülebilecği hatalarından nasıl kurtarabileceğingöstermektedir.

Padişah hareme geldi, ulu hatun olaBal Hatun ile Gevaf Hatun kase sumak için yanma geldiler. Padişahı sıkıtılı ve üzüntülü görerek sebebini sordlar. Arslan Han, çok güvendiği Suva Han’ın kendisi hakkında kötü niyetlebeslediğine dair söylentiler duyduğunugönlünün bunun için üzüntülü olduğunsöyledi. Hatunlar ise şöyle dedile”Gerçi bazen biz de onu kıskanıp çekmiyorduk, zira gizli açık her türlü sözsana söyleyip küstahlık ediyordu. Amo çevik ve kahraman bir adamdır. Hetürlü iş ve hizmetin ortasmda pişip gemiştir. Bütün dünya ve padişahlık işlerni, yiyip içme, at,katır, deve gibi hayvanların yemlerini, elbise, giyim ve dnatım hususlarını iyice düzenleyip hazırlamıştır. Sana bu sözleri nakledenlekin ve kıskançlıktan böyle yapmış olablirler. Önce iyi bir araştırma ve incelemyapılsın. Böylece etrafın siyaset ve düzenleri başıboş bırakılıp ihmal edilmsin. Adamcağız günahsızsa kendisinkıskananların yalanı ile ölüme gitmesinson pişmanlık fayda vermez. Müsteriolmak için dikkatli davranmak gerekir.

Kara Aslan Han hatunların bu sözleüzerine bütün gece enine boyuna düşüdü. Ertesi gün kendini ölmüş gösterereçevresindekileri denedi. Gerçek dostunun Suvar Han olduğunu öğrenereonu cezalandırarak ne büyük bir hatyapabileceğini gördü.

Dede Korkut hikayelerinden “DirsHan Oğlu Boğaç Boyu” adım taşyan hikayede çocukları olmadığı içi Kazan Bey’den gerekli itibarı göremyen Dirse Han öfke ile eve döndüğündeşi tarafından şöyle yatıştırılır: “HaDirse Han bana gazap etme, incinip acsözler söyleme. Yerinden doğrul, ala çadırım yeryüzüne diktir, attan aygır, deveden buğra, koyundan koç öldür.

Oğuz’un Dış Oğuz’un beylerini çağır. Aç görürsen doyur, çıplak görürsen donat, borçluyu borçtan kurtar. Tepe gibi et yığ, göl gibi kımız sağdır. Ulu bir toy ey­le, hacet dile, ola ki bir ağzı dualınm alkışıyla Tanrı bize bir hayırlı çocuk verir.”Dirse Han eşinin sözüyle ulu toy eyle­di, hacet diledi. Allah dualarım kabul et­ti, bir oğulları doğdu.
Dede Korkut kitabında “Begil Oğh Emre Boyu” adım taşıyan hikayede Han Bayındır’ın “At işlemese er öğünmez, hüner atındır” sözüne küsen Begil çok üzüntülü olarak evine döner. Eşi onun duruşundan üzüntüsünü anlar ve derdini öğrenir. Begil’in hatunu eşini şöyle teselli eder: “Yiğidim, beğ yiği­dim, padişahlar Tanrı’nın gölgesidir. Pa­dişahına asi olanın işi rast gelmez. Arı gönülde paj 3 olsa şarap açar. Sen gideli ala dağların avlanmamıştır, ava git gön­lün açılsın.” Begil, hatunun söylediğini beğendi, Kazılık atma binip ava gitti.

Manas’ın oğlu Semetey, çadırında otururken düşmanın geleceğini hisse­der. Eşinden izin alarak hemen yurttan çıkar ve atına biner, gelmekte olan düş­manı karşılar.
Bütün bu örneklerde erkeklerin eşleri­ne olan güven ve saygılarım görmek mümkündür. Ancak erkek kahramanların sözüne güvendiği bu hatunlar da tecrübeli, sağduyu sahibi ve tedbirli kişiler­dir.
Destan ve efsane kahramanları sıra­dan kişiler değil milletlerin hayatmda önemli rol oynayan, milletlerin kaderini etkileyen kişilerdir. Millete baş olan bu kişilerin davranışları ve hayat tarzları itibariyle de örnek ve üstün olmaları ge­rekmektedir. Bu sebeple destan kahramanlarımn eşleri de sıradan kadınlar de­ğil pek çok meziyeti olan kişilerdir.

Aile kadınla erkeğin beraberce yürüttükleri bir müessese olduğuna göre millete baş olan kişinin en yakımmn iyi yetişmiş toplumun ihtiyaçlarım bilen bir kadın ol­ması erkeğin başarısını bir kat daha art­tırmakta ve sürekliliğini sağlamaktadır. Destan ve efsanelerde kadm kahramanlardan söz edilirken onların güzel­liklerinden de çeşitli şekillerde bahsedil­mektedir. Uygurca Oğuz Destan’ında Oğuz iki eşi ile de çok güzel oldukları için evlenir. Destan anlatımına göre bu kızlar öyle güzeldirler ki Oğuz’dan başka yeryüzü insanları bu kızlarla karşılaşsa “eyvah ölüyoruz” diye bağırır ve tatlı sütün kımız olduğu gibi şekil değiş­tirirler bu güzelliğe dayanamazlardı.