Guatr

Boyun alt bölgesinde bulunan “tiroid bezi”nin çeşitli sebeplerle şişmesi sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Tiroid bezinin şişmesi, aşırı hormon salgıladığının bir işareti sayıldığından buna “hipertiroidizm” adı verilmektedir. Aşırı tiroid hormonu bir çeşit kan zehirlenmesine yol açtığı için; hipertiroidizm’e “zehirli guatr” da denmektedir. Kadınlarda, erkeklerden beş misli fazla görülmektedir. Nefes darlığı, kalp çarpıntısı ve göğüste ağrı gibi yan etkileri vardır.
Nedeni genellikle bezin yeterince hormon salgılayamaması ve bu eksiği kapatmak üzere büyümesidir; bazen de bez, salgı işlevini normal olarak sürdürdüğü halde bilinmeyen bazı nedenlerle büyüyebilir. Bu ikinci tip guatrda, büyümüş olan tiroid bezi, aşırı miktarda hormon salgılayarak egzoftalmik guatr olarak da bilinen Graves-Basedow hastalığına ya da çok yumrulu guatr olarak da bilinen Plummer hastalığına yol açabilir.
Toprak ve sudaki iyot miktarının az olduğu bazı coğrafi bölgelerde görülen bölgesel ya da yerleşik (endemik) guatrda ise tiroid bezi büyür ama salgısı artmaz. Bazı hastalarda hipotiroidizm (tiroid hormonunun yetersiz düzeyde salgılanması) belirtileri görülse de, bu salgı yetersizliği genellikle belirti vermez. Erken dönemde iyotlu sofra tuzlarıyla yeterli miktarda iyot alınırsa hastanın durumu tamamen düzelebilir. Buna karşılık daha ileri evrelerde özellikle bezin dokusunda içi sıvı dolu kesecikler (kist) ve urlar oluştuğunda tiroid bezinin ameliyatla alınması gerekir.
Guatrın bir bölgede birden çok kimselerde birden görülmesi mikroplu, bulaşıcı olduğu zannını uyandırmışsa da yapılan incelemeler sonunda hastalığın görüldüğü yerlerdeki bitki ve sularda yeter derecede iyot olmadığı, hastalığın bu yüzden ortaya çıktığı anlaşılmıştır.
Guatr en çok genç kadın ve kızlarda olur. Tiroit bezinin şişmesi ekseriya ergenlik çağına rastlar. İlkbaharda daha çok görülür. İyotsuz besinler alınması hastalığın ortaya çıkmasına ve şiddetlenmesine yol açar.
İlk belirti tiroit bezinin şişmesidir. Bu büyüme gebelik, vs. gibi bazı hallerde daha çok olmak üzere, değişik bir karakter gösterir. Çok büyürse yutmada zorluk olur, şişliğin büyük nefes borusunu itmesi, tazyik etmesi ihtimali vardır. Bu tazyikten dolayı gırtlak yakınından geçen sinirlerde felçler olabilir. Guatr sadece bir şişmeden ibaret kaldıkça başka sıkıntı vermez.