Eski Türklerde Evlenme

Göktürkler ve Uygurlarda evlenme­ler, genellikle, bir tek kadınla yapılıyor­du, isteyen birden fazla kadın alabili­yor, lâkin, sonrakiler cariye sıfatım taşı­yorlardı. Zaten, kadın alabilmek hayli maddî külfete sebep olacağından, bu tür cariye almalar, sadece yüksek rütbeli ki­şiler ve zenginler arasında olabiliyordu.

Çin kaynaklarında Türklerin birden çok kadınla evlendikleri, sık sık yazılıy­sa da, Türklerden kalan bütün yazılı ve­sikalarda bunun aksi belirtilmektedir.Tek kadınla yaşandığına dair kesin de­liller de vardır. Minusinsk çevresinde ya­şayan Tatarların destanlarında, en te­miz tek evlilikte yaşayan kahramanlardan bahsedilir. Uygurların çoğunluğu da tek zevcelidirler. Turfan harabelerin­de bulunan bir Uygur türküsü bu yön­den dikkat çekicidir. Ayıbsız tişike er Boyunun sumış kerek, Ol andağ tüzün birle Tiriglik kılmış kerek. Akikat bolsa tüzün Anga can birmiş gerek.Ayıpsız kadın önünde Başı eğmek gerek O zaman temizlik ile Hayat kılmış gerek Hakikaten temiz olsa Ona can vermek gerek (6).

Eski Türkçe’de ikinci bir eş için kulla­nılmış Türkçe kökünden bir kelimeye rastlamıyoruz. Bu durum da Türklerin yine ikinci bir eşe sahip olmadıklarının bir delilidir.

Evlenme töre ve şekillerine gelince, Göktürklerde herhangi birisi bir kızın namusuna tecavüz ederse, onunla izdi­vaca mecburdu. İzdivaçta küfüv daima aranırdı. Yüksek mevkiden kadınlar, halktan birisiyle evlenmezlerdi (7).

Eski Türk geleneklerinde kadınlara ne kadar yüksek bir mevki verilirse veril­sin, kızların, gelinlerin, kadınların, er­keklerden daha geride tutulduklarına dair örnekler hayli fazladır.
Kazak Kırgızlarında, gelin kayınbabasının evine ilk geldiğinde, ocağına yağ dö­ker, yağ alevlendiği gibi, ateşe karşı yer­lere kadar eğilir (8).

Yine kazak Kırgızlarında dışarıdan alınan kadın (gelin), obanın büyük baba mirası olan evçadırm ateş yakılan ye­rinden yukarı geçemez. Çünkü bu evde cedd-i âlâmn ruhu bulunduğuna inanı­lır. Gelin bu hürmeti göstermeye mec­burdur (9).