Kadınlarda Söz Söyleme Yasağı

Doğu Türklerinde ve Kırgız Kazakla­rında, halen sürdürülen bir gelenek var­dır. Bu âdet, gelinin kocasının ailesinde­ki erkek akrabaların adını söyleyememeleridir. Yalnız akrabaların adım değil, bu adla ilişkisi olan kelimeleri de kulla­namazlar.

Meselâ, kocasının akrabasından birinin ismi, Aydemir olsa, gelin ay ve de­mir kelimelerim de söyleyemez. Kadın­lar bu gibi yasak kelimeler yerine onların eş anlamlarını veya uydurma isimlerini kullanırlar.

Kırgız, Altay ve Sagay kadınlarının en heyecanlı anlarında dahi söylenme­mesi gerekenkeiimeleri büyük bir zekâ kıvraklığı ile değiştirip, yerine eş anlam­lılarını söylemeleri dikkat çekicidir.

Bunların bu dil çabuklukları fıkralara da geçmiştir:
Kurt, koyun, tüfek, ırmak, orman, bı­çak kelimelerini söylemesi yasak olan bir genç kadın ırmak yamnda bir kur­dun, koyunlardan birini yakaladığım görmüş ve “sankırama” (ırmakın) öteki, “gölgelinin” (ormamn) bu yamnda “ulu­ma” (kurt) “manrama” (meleme)’yi ya­kalamış tars eder, “keseri” (bıçağı) geti­riniz diye bağırmış. Bu fıkra Altay, Kır­gız ve Sagay Türklerinde az çok farklı­lıklarla söylenmektedir.

Kayınbabası veya kocasının akrabala­rından birinin adı, Mehmed olursa genç kadın kelime-i şahadet getirirken bile, “Lâilâhe illallah beybabam adlı Resûlullah” diyor.Prof. Barthold “Uluğ Bey”in adı, Mehmet Taragay olduğu halde, nasıl ne­reden “Uİuğ Bey” diye meşhur olduğu­nu, bir türlü izah edememiştir (12). Hal­buki Türk boylarındaki kadın sözlerini ve buna bağlı gelenekleri tetkik edenler için, bunun izahı çok basittir. Mehmet Taragay, Timur’un babasımn adı oldu­ğundan, kadınlar için söylenmesi yasak olan kelimeler arasındadır.

İslâmiyet’in kabulünden sonraki de­virlere ait bu örneklerin geleneklere bağ­lı olarak yerleştiği ve bu geleneklerin de, İslâmiyet’ten önceki devirlere ait olduğu anlaşılmıştır.

Gelinlerin akraba adım söylemeleri yasak olmasından dolayı, Kırgız, Kazak, Başkırt, Karakalpak, Altay, Sagay ve diğer Türk oymaklarına mensup kadın­ların hepsinde bu yasaklanmış sözleri görmek mümkündür (13).