Kabızlık

Kabızlık yani konstipasyon, bağırsak hareketlerinin olağan haline göre azalması durumuna denir. Bağırsak fonksiyonu, normal olarak bireyden bireye farklılık gösterir. Bir kişi için günde 3 defa dışkılama normal iken başka birisi için haftada 3 defa dışkılama normal sayılabilir. Tanım olarak kabızlık dışkılama işleminin haftada 2 yada daha az olmasına denir. Bazı insanlar yablış bir inanışla kabızlığın anlamını dışkılama güçlüğü veya sert dışkı diye kabul ederler.

Son yirmi yıl içinde barsak sendromu tanısında kolaylık sağlayan bazı kriterler ortaya sürülmüştür. 1978’de Manning ve ark. karın ağrısı ve dışkının görünüşüne göre tanı kriterleri belirlemişlerdir. 1989’da Roma’da gözden geçirilen bu kriterlere 1998’de yine Roma’da Roma II kriterleri adı altında son şekli verilmiştir. Buna göre aşağıda yazılı kriterlerden en az iki tanesinin veya daha fazlasının, bir yıl içinde en az 12 hafta devam etmesi (ardışık olması gerekmez) halinde durumun, kabızlık rahatsızlığı olarak kabul edilmesi kararlaştırılmıştır.

Karın ağrısı veya rahatsızlık hissinin son 12 ayın birbirini takip eden veya etmeyen 12 haftasında veya daha uzun bir süresinde aşağıdaji özelliklere sahip olması:
Defekasyon veta rahatsızlık hissinin:
1. Dışkılama ile kaybolması veya azalması
2. Dışkılama sıklığındaki değişme ile ilişkili olması
3. Dışkının şekli veya görünümündeki değişiklik ile ilişkili olması

Hastalık süresi veya günlerinin %25’inde, aşağıdaki semptomlardan bir veya daha fazlasının bulunuşu :
1. Dışkılamanın haftada 3’ten az sayıda oluşu
2. Dışkılama sırasında ıkınma (strainning)
3. Parça parça veya sert dışkı yapma)
4. Tam boşalamama hissi
5. Dışkılama sırasında tıkanma (engellenme) hissi
6. Haftada 2 yada daha az dışkılama

Kabızlığın Görülme Sıklığı Ve Toplumdaki Önemi
Kabızlık, en sık doktora müracaat edilen hastalıklardan biridir. Genelde ileri yaşlarda görülmesine karşın toplumun her kesimini etkileyebilir. Kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha fazla rastlanır. Bütün erginlerin yaklaşık üçte biri yaşantılarının muayyen bir zamanında bir anus veya rektum hastalığından şikayetçi olmaktadırlar; hemoroid (basur), fissür veya fistülalar gibi
Dışkılama Mekanizması Nasıl Çalışır?
İnce barsaklardan yarı sıvı kıvamda gelen barsak içeriği kalın barsağın ilk kısmına gelir. Burada suyu emilerek dışkının normal kıvamı oluşmaya başlar.
Kalın barsağın 3 türlü hareketi vardır.
1-Barsak içindeki materyalin suyun emilmesini arttırıcı olarak kasılması
2-Suyun emilmesini devam ettirici ileri-geri kısa hareketler.
3-Dışkının kalın barsak içerisinde ilerlemesini sağlayan ileri-itici hareketler.

Bu işlemler sonucunda kıvamı koyulaşan gaita, son barsağın üst kısmına gelip burada depolanır. Genellikle yemeklerden sonra gastroenterik reflex ile gaita son barsağa doğru itilir. Son barsak içinde birikmeye başlayan gaita, son barsak duvarını gererek dışkılama ihtiyacı meydana getirir. Son barsak kaslarının, karın içi adelelerin kasılması ile dışkılama meydana gelir.

Kabızlığın yaygın nedenleri;
-Diette yeterince lif alınmaması
-Fiziksel aktivite azlığı (özellikle yaşlılarda)
-Tıbbi tedaviler
-İrritable kolon sendromu
-Rutin yaşamı değiştiren durumlar (gebelik, yaşlanma, seyahat)
-Aşırı laksatif kullanımı
-Dışkılama ihtiyacının uygun koşullar olmadığı için baskılanması,
-Dehidratasyon (sıvısız kalma)

Kabızlığın diğer nedenleri :
-Doğuştan olma bozukluklar,
-Kültürel, psikolojik, çevresel faktörler,
-Barsakta gaitanın ilerlemesini zorlaştıran hastalıklar,
-Yaşlılarda uygun dışkılama pozisyonunu engelleyen bozukluklar,
-Eklem sorunları,
-Parkinson hastalığı gibi bazı nörolojik hastalıklar kabızlık nedeni olabilir.

Bu saydığımız nedenler dışında ülkemizde ve batı dünyasında en sık kabızlık nedeni, kabızlık giderici ilaçlarının yanlış ve uygunsuz kullanımıdır.

Kabızlık Nasıl Oluşur?
1-Kalın barsağın ilk kısmına ulaşan materyalin azlığı (açlık ve posa bırakmayan diyetle beslenme sonucu)
2-Kalın barsağın dışkıyı ileri doğru iten hareketlerin azalması (bazı nörolojik hastalıklarda olduğu gibi)
3-Dışkılama mekanizmasının bozulması (son barsak ve anüse organik, nörolojik, psikolojik nedenlerle dışkının dışarı atımını engelleyen olaylarda olduğu gibi) ile meydana gelir.

Kabızlığa neden olan hastalıklar:
-Kalın Bağırsak hastalıkları
-İrritabl bağırsak sendromu
-Kalın Bağırsak Kanseri
-Divertikülit
-Crohn Hastalığı
-Devamlı laksatif kullanımı
-Pelvik taban hasarı
-Anal hastalıklar
-Nörolojik
-Multipl skleroz
-Parkinson hastalığı
-Felç
-Omurilik yaralanması
-Psödoobstrüksiyon
-Metabolik
-Gebelik
-Şeker hastalığı
-Tiroid hastalığı(Guatr)
-Paratiroid hastalığı
-Üremi
-Sistemik hastalıklar
-Amiloidoz
-Lupus
-Skleroderma

Kabızlıktan Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?

Bazı basit uygulamalarla belirtileri azaltmak ve kabızlıktan korunmak mümkündür. Aşağıdaki önerilere uyulması kabızlık sorununu çözmede yardımcı olur.

-Daha fazla fiber (lifli gıda) tüketilmesi
-Meyvelerin kabuklarını soymadan yenmesi
-Kurutulmuş meyve yenmesi (kayısı, üzüm, erik vs)
-Kabuklu çiğ sebze tüketilmesi
-Daha fazla su içilmesi (günde 8-10 bardak sıvı veya su )
-Düzenli egzersiz yapılması (düzenli yürüyüş, karın egzersizleri)
-Düzenli dışkılama alışkanlığı kazanılması
-Düzenli yemek yenmesi. (Yiyeceklerin iyi ve yavaş çiğnenmesi)
-Stresin azaltılması
-Dışkılama uyarılarının engellenmemesi. (Dışkılama gelince ertelenmemeli. Acele etmeden, rahatça gevşeyerek zorlamadan dışkılama yapılması. Geciktirmek ileride daha fazla gerilime neden olur.)

Lif nedir?
Lif bitkisel yiyeceklerin sindirilmeyen kısımlarıdır. 2 çeşit lif vardır. Suda eriyen ve erimeyen. Suda eriyen lifler kalın barsaktaki bakteriler tarafından sindirilirler. Yulaf kepeği suda eriyen liflere örnektir. Kan kolestrolünü düşürmede yardımcıdır. Suda erimeyen lifler kabızlık için en iyileridir. Buğday kepeği, tahıl taneleri ve elma, armut gibi çeşitli meyvelerin kabukları örnek olarak verilebilir.

Lif kabızlığı önlemede niçin bu kadar önemli?

-Dışkının bağırsakta daha kolay ilerlemesini sağlıyor;dışkının bağırsakta kalış süresini kısaltıyor.
-Kan şekeri düzeyini dengeliyor.
-Kolesterol seviyesini düzenliyor,böylece kalp hastalığı riskini azaltıyor.
-Hemoroid, divertikül,safra taşları,böbrek hastalıkları,kabızlık ve kolon kanserine karşı koruyucu.
-Bağırsakta toksinlerin, maya mantarlarının ve hastalık yapıcı bakterilerin oluşmasını azaltıyor.

Lifi hangi gıdalardan alabilirsiniz ve ne miktarda almalıyız?

Uygun bir barsak hareketi için günde 30-35 gram lif alınmalıdır. Liften zengin bir çok yiyecek vardır. Meyve, sebzeler, kepekli undan yapılmış ekmek en mükemmel örnekleridir. Beyaz pirinç yerine kahverengi pirinç kullanılmaktadır. Kepek büyük bir lif kaynağıdır. Çeşitli doğal tahıl ürünlerinde bolca bulunur. Diğer yiyeceklere karıştırılarak hazır kepek yenebilir.