Zekâ Testlerinin Değerlendirilmesi

Zekânın ve diğer özelliklerin ölçülmesinde doğru ve güvenilir sonuçlar elde edebilmek bazı koşullara bağlıdır. Öncelikle kullanılan test iyi bir test olmalıdır, iyi bir testin özellikleri;

a) Testin, norm grubuna göre standart normları saptanmış olmalı,
b) Testin güvenilirliği (ölçmek istediği niteliğe uygunluk derecesi) yüksek olmalı,
c) Testin geçerliliği (ölçeceği niteliği ölçmesi) yüksek olmalı,
d) Test, farklı kültürde üretilmişse, kültürel standardizanyonu yapılmış olmalı,
e) Test, yönergesine göre uygulanmalı,
f) Test, uzman kişilerce uygulanmalı ve değerlendirilmelidir.

a) İyi bir testin norm grubuna dayanan normları vardır. Değerlendirme bu norm grubunun değerlerine göre yapılır. Hazırlanan test sorularının uygulandığı özel gruba norm grubunu denir. Örneğin, zekâ \özel grup testi hazırlanmışsa; belli bir yaş grubunda normal başarı ve kültür düzeyine sahip bireylerden oluşan bir grup seçilir. Bu gruba, hazırlanan test soruları verilir. Uygulanan testten alınan puanların grup içindeki dağılımı testin normlarını, verir. Örneğin, 100 kişilik bir grupta sorulardan birini 75 kişi doğru yapmışsa, bu sorunun normu dağılımına dayanan değer, 75 tir. Başka bir soruyu 24 kişi doğru yapmışsa, normu 24 tür.
Testeki soruların normları böyle saptanır. Normlar normal başarıya göre değerlendirilir. Daha sonraki uygulamalarda ham puanlar bu normlara göre yo­rumlanır.

zeka testi

Zekâ testlerinin çeşitli uygulamalarından elde edilen sonuçlara göre, zekâ dağılımının grafiği oluşturulabilir. Bu grafik normal bir dağılım gösterir. Yani ortalama değerlerde toplanma, uç değerlere doğru azalma gösteren bir çan eğrisi oluşturur. Buna normal dağılım eğrisi denir. Boy, kilo, zekâ, çeşitli yetenek­lerin nüfus içindeki dağılımı genellikle çan eğrisi biçiminde bir normal dağılım gösterir.

Avucunuzda bulunan bilyaları biraz yüksekten bıraktığınız zaman bilyaların çoğunluğunun ortada toplandığını, bazılarının daha uzaklara yayıldığını görürsünüz. Bilardo toplarını yuvarladığınız zaman sayıca çoğunluğu oluşturanlar ortalarda toplanır. Dağılan topların sayısı daima daha azdır.

Zekâ bakımından da aynı dağılım geçerlidir. Bunu çan eğrisi üzerinde gösterebiliriz. Zekâ bölümü 80 – 120 arasında bir yığılma, zekâ bölümü 80’nin altında ve 120 nin üstünde olan değerlere doğru sayıca azalma görülmektedir.

b) Testin güvenilirliği

İyi bir testin ikinci özelliği güvenilir olmasıdır. Testin güvenilirliği, aynı testin veya eşdeğerinin aynı grup üzerine yeniden uygulandığında yaklaşık aynı değeri vermesi demektir. İki uygulama arasında aynı sonucu almak, yani % 100 lük bir güvenilirlik yoktur.

Elde edilen değer 100’e doğru yaklaştıkça testin güvenilirliği yükselir. 100’den uzaklaştıkça güvenilirlik düşük olur. Zekâ testlerinin güvenilirliği, kişilik- testlerine göre daha yüksektir. Binet – Simon testi­nin güvenilirliği ise % 90’dır Bu, oldukça yüksek bir rakamdır.

c) Testin geçerliliği:

Geçerlilik; testin, neyi ölçmek amacıyla hazırlanmışsa o niteliği ölçmesidir. Test, zekâ testi olarak hazırlanmışsa zekâyı, kişilik testi olarak hazırlanmışsa kişiliği ölçmelidir. Psikolojik nitelikleri ölçmek üzere hazırlanan testler, % 100 bir geçerlilikle ölçmek istediği niteliği ölçemez.

Güvenilirlik: Bir testin ölçmek istediği niteliğe uygunluk derecesi, ölçme hatalarından uzaklaşma dere

Geçerliliği hesaplanmak istenen test soruları hazırlandıktan sonra norm grubuna uygulanır. Korelasyon hesapları ile yine aynı norm grubuna uygulanır. Sonuçlar karşılaştırılır. Bizim testimizin geçerlilik değeri ikinci testten daha yüksekse, o niteliği (örneğin zekâyı) daha iyi ölçüyor demektir.

d) Testin standardlzasyonu:

Bir testin güvenilirliği ve geçerliliği ne kadar yüksek olursa olsun, her zaman, her yerde kullanılamaz. Çünkü, testler kültürden bağımsız değildir. Hazırlandıkları kültürün etkilerini taşırlar. Testin uygulandığı grup, norm grubuna ne kadar benzerse, sonuç o derece gerçeğe yakın olarak alınır. Norm grubun­dan uzaklaşma oranında sonuçlar olumsuz olarak etkilenir. Bu yüzden, Ameri­ka’da, Amerikan kültürüne göre hazırlanan test, Afrika yerlilerine uygulanırsa hepsi geri zekâlı çıkabilir. Tersi de olabilir. Afrika yerlileri için hazırlanan zekâ tes­tinde Amerikan halk geri kalabilir. Bir kültürden bir kültüre test aktarılırken, onun standart normlarının yeni kültür için saptanmasrgerekir. Buna standardizasyon (standartlaştırma) denir. Bîr kültürden başka bir kültüre test uyarlanırken veya aktarılırken aynı kültürde zaman içindeki değişmeler dikkate alınarak testlerin ye­niden standart normları oluşturulmalıdır. Bu da standardizasyonla yapılır.

Binet – Simon testi, Fransız kültürüne göre hazırlanmıştır. L. Terman, bu testi Amerikan kültürüne (1916) uyarlamıştır (Stanford – Bine testi). Aynı kültüre 1937 – 1960 yıllarında iki defa daha standardize edilmiştir. Bu testin 1939’da Türk şehir çocukları için standardlzasyonu yapılmıştır.
Yukarıda açıklandığı gibi Standardizasyon (uyarlama)u yapılmayan test­ten beklenen sonuçlar alınamaz.

e) Testin, yönergesine göre uygulanması

Testin uygulama koşulları, test, yönergesine g6re düzenlenmelidir. Bu yönerge aynı zamanda norm grubuna uygulanış biçimini de yansıtır.

f) Testler uzman kişilerce uygulanmalı:

Bunların dışında testler uzman kişilerce uygulanıp değerlendirilmelidir. Sonuçların yorumlanmasında objektif olmak gerekir. Aksi halde, testin güvenilirliği zedelenir, beklenen sonuç alınamaz.